Gevelsteen van de landmeter

De mooiste gevelsteen van Grou  zat  vele jaren, verscholen en verwaarloosd, in de achtermuur van het rookhok van een slagerij.  Toen hij “ontdekt” werd door tekenaar en schilder Ids Wiersma, wonende in Drachten, begreep die meteen dat het een hele bijzondere gevelsteen was. De steen werd meegenomen naar Drachten en kreeg daar een plekje in de vestibule van de R.H.B.S.  In 2007 is de steen  terug gekomen in Grou, gerestaureerd en ingemetseld in de voormuur  van het pand, waaruit hij 82 jaar daarvoor was weg gehaald.

Deze bijzondere gevelsteen van een landmeter zat tot 1925 in de achtermuur van de woning Raadhuisstraat 10. Toen werd hij ontdekt door de Friese schilder en tekenaar Ids Wiersma, die er een schetsje van maakte en dat liet zien aan H.K. Schippers, leraar wiskunde aan de R.H.B.S. te Drachten. Deze raakte zo onder de indruk van de gevelsteen dat die uiteindelijk werd meegenomen naar Drachten en daar een plekje kreeg in de vestibule van de Drachtster school.

Schippers heeft veel speurwerk verricht om te achterhalen hoe oud de gevelsteen was en welke landmeter hiermee te maken had. Deze gegevens stonden vreemd genoeg niet op de steen vermeld.

De oplossing kwam tevoorschijn toen hij ontdekte dat het tekentje na de A in de onderste regel een kwadrateringssymbool was.  Het kwadraat van 777 leverde het getal 603729 op en toen iemand  het idee kreeg  dat dit getal misschien het aantal dagen aangaf, werd het gedeeld door 365. De uitkomst bleek toen ruim 1654 jaren te zijn.

De heer Schippers ging met dit gegeven zoeken in de lijsten met namen van gediplomeerde landmeters  van de in 1584 opgerichte Franeker Hogeschool. Het bleek  dat in het jaar 1655 slechts één landmeter beëdigd was en wel op 8 maart van dat jaar. Zijn naam luidde SYTSE GRAVIUS (Sytse van Grou, de letter “U” werd destijds geschreven als een “V”).

Uit verder onderzoek kwam naar voren dat SYTSE GRAVIUS en zijn vrouw ANTJE FEMMESDR. de woning in 1652 gekocht hadden  en in 1656 de woning erachter erbij kochten, waar in de achtermuur deze gevelsteen geplaatst werd.

Chritianus Schotanis A Sterringa (1603 – 1671) was in die tijd, op verzoek van de Staten van Friesland, bezig met de “Beschrijvinge van de Heerlijckheydt van Friesland tusschen  Flie en de Lauwers”. Bij dit werk moesten ook kaarten gemaakt worden van de grietenijen  (gemeenten) en steden. Hiervoor werden o.a. de landmeters Sjoerd Ates Haakma en Sytse Gravius gevraagd. In 1664 was de atlas klaar. Toch kwam er in 1698 nog een sterk verbeterde uitgave waar Sytse Gravius ook aan meewerkte.

Op de gevelsteen, die teruggeplaatst is in de voorgevel van de woning Raadhuisstraat 10, zien we de bepaling van de zonshoogte, de hoogte bepaling van de kerk, het uitzetten van een rechte hoek en het landmetersketting.

De gevelsteen kwam in maart 2007 terug  uit Drachten,  is gerestaureerd en op 4 juli van dat jaar onthuld door Jan Buwalda.

Bron: H.K. Schippers: “Over een merkwaardigen gevelsteen”

Een uitgebreider verhaal van J.Th Brouwer

Meer over gevelstenen in Grou: klik hier