Waag

Net als veel andere plaatsen had ook Grou vroeger een waag. Een waag is een gebouw waar goederen werden gewogen. Handelaren en boeren werden verplicht om producten zoals kaas en boter in de waag te laten wegen. Dit onder toezicht van de waagmeester. Een waag bevorderde de eerlijke handel, onmisbaar als betrouwbaar handelscentrum. Er werd een zgn. waaggeld geheven, een soort accijns op het wegen, een bron van inkomsten vergelijkbaar met de huidige btw.

De waag in Grou stond indertijd op het Halbertsma’s Plein. Het product dat op de waag de overhand had was zuivel, en dan vooral boter. Boeren maakten indertijd op de boerderij zelf hun eigen boter, het zgn. karnen. Deze boter werd op de marktdagen in groten getale aangevoerd. De waag stond daarom ook wel bekend als ‘boterwaag’.

In Fryslân werd tot aan het eind van de negentiende eeuw vooral boter geproduceerd. Door de opkomst van de zuivelfabrieken eind negentiende eeuw, waar de boeren hun melk rechtstreeks aan leverden, verloren de waaggebouwen in de provincie hun bestaansrecht. In Grou stond in ieder geval in 1722 een waaggebouw. Hiervan is onderstaande afbeelding bekend. 

Een leuke bijverdienste voor de waagmeesters bestond uit het volgende:

De mensen hadden in die tijd uiteraard zelf geen weegschaal en op (meestal) kermisdagen werden de mensen uitgenodigd zich te laten wegen door de waagmeesters. Daar moest een (kleine) vergoeding voor worden betaald, maar als tegenprestatie kregen degenen die zich lieten wegen daarvan een ‘bewijs’ vergezeld van een opwekkend verhaal, zoals hieronder uit 1838.

Op 6 april 1881 werd de eerste steen nog gelegd voor een nieuwe waag (zie foto hieronder).

Deze heeft niet lang zijn functie kunnen vervullen. Al in 1897 werd een deel in gebruik genomen als bergplaats voor de firma Van der Ploeg. In oktober 1898 werd door de gemeenteraad besloten de waag geheel aan zijn bestemming te onttrekken. De opbrengst van het waaggeld bedroeg in dat jaar maar 34 cent. Later heeft een deel van het gebouw nog als woning gediend en heeft ook de brandspuit er een plek gehad. In 1952 is het gebouw afgebroken.

In Fryslân staan nog vijftien gebouwen, die de functie van waag hebben gehad. Dit zijn: Bolsward, Dokkum, Franeker, Gorredijk, Harlingen, Hindeloopen, Kollum, Langweer, Leeuwarden (2x), Lemmer, Makkum, Aldeboarn, Sloten en Workum.

In Nederland zijn nog steeds drie waaggebouwen die bij kaasmarkten hun traditionele functie hebben behouden, te weten in Alkmaar, Edam en Gouda.